​
Patrick Bassant
De pracht van idealen en de zwarte vlekken van de dood
Het is mei 1937 wanneer de Amsterdamse amateur-fotograaf Pit naar Spanje trekt om zich te mengen in het gewapende conflict dat daar woedt. Hij reist via de Wereldtentoonstelling van Parijs, waar de dreiging tussen de grootmachten van Hitlers fascisme en Stalins communisme trillend in de lucht hangt. Pit raakt gewond en tijdens zijn revalidatieproces wordt hij aangesteld als persoonlijk fotograaf van generaal Walter. In deze rol van embedded journalist ziet hij de kanten van de oorlog die beter verborgen kunnen blijven: de ranzigheid en het verraad, de kracht en de propaganda en de macht van het beeld.
​
Naast het verhaal van Pit lezen we over twee Nederlandse schrijvers die elk een eigen ontwikkeling doormaken. De eerste is Jef Last die zijn pen neerlegt om een geweer op te nemen en een spectaculaire carrière in het Spaanse leger maakt, totdat zijn vriendschap met de Franse schrijver André Gide hem parten begint te spelen.
De tweede is dr. Johan Brouwer, een voor moord veroordeelde Hispanoloog en katholiek dagbladjournalist, die na zijn eerste bezoek, vlak na het uitbreken van de opstand, zich langzaam realiseert dat hij de rol van de kerk en de motieven van de opstandelingen niet langer kan verdedigen. Hij maakt een wending en sluit zich aan bij de linkerzijde van het conflict, met alle moeilijkheden die daaruit voortvloeien.
​
De drie mannen komen elkaar tegen op het Tweede Internationale Congres van Antifascistische Schrijvers in Valencia en Madrid. Voor Pit lijkt het een rustpunt in zijn enerverende werk als oorlogsfotograaf, maar voor Last en Brouwers is het een culminatiepunt van hun werk, als schrijver, als soldaat en als mens. Last dient ten overstaan van iedereen zijn vriend te verloochenen als hij zijn huid wil redden. En Brouwer raakt verstrikt in zijn eigen keuzes, zijn twijfels en zijn dadendrang.
De vlinder in de inktpot (de titel komt uit een gedicht van Federico García Lorca), is een met dwingende vaart geschreven portret van een fictieve idealist te midden van bekende personen die een rol speelden in deze geschiedenis: van Pablo Picasso via André Malraux, Joris Ivens, José Bergamín en Gerda Taro, Ludwig Renn, André Gide en Robert Capa… met glansrollen voor de diabolische cameraman John Fernhout en de alomtegenwoordige clown Ernest Hemingway.
​
De vlinder in de inktpot: de pracht van idealen en de zwarte vlekken van de dood, of: hoe je kan verdrinken in literatuur.
In deze met grote vaart geschreven roman vlecht Bassant de avonturen van de fictieve Pit in de geschiedenis van de Spaanse Burgeroorlog, met een hoofdrol voor Johan Brouwer, die voor de Tweede Wereldoorlog een bekende katholieke intellectueel was, ooit voor moord veroordeeld. Maar ook dichter-kapitein Jef Last, Pablo Picasso, Gerda Taro, Joris Ivens, La Pasionaria, John Fernhout, Robert Capa en Ernest Hemingway maken hun opwachting, in de loopgraven aan het front, op de Wereldtentoonstelling in Parijs, in de verhoorkamers van de Komintern, over de smalle bergpassen in de Pyreneeën.
​Het gaat hem om de menselijke kant van het conflict: de twijfel over de juiste keuze, de moeite om zelfstandig te blijven denken, de angst voor verraad aan de eigen idealen, de onontkoombare teleurstelling waar iedereen vroeg of laat mee te kampen kreeg.
​
De vlinder in de inktpot haalde de longlist van de Boekenbon Literatuurprijs (voorheen: AKO, ECI, GB, BookSpot Literatuurprijs)!
​
​
