Een historische roman, waarin de auteur zich verliest in talloze details, bevat bijna onvermijdelijk fouten. Je kan je als schrijver verschuilen achter het spatscherm van de fictie: dat iets ‘in het echt’ is gebeurd, wil nog niet zeggen dat dat in deze roman ook één-op-één moet gebeuren, en het is inderdaad zo dat in een boek de romanwereld voorrang heeft boven de historische werkelijkheid – die overigens ook vaak de vervelende neiging heeft niet vast te liggen. Naar gelang de tijd verstrijkt of de politieke kleur van de historicus kunnen feiten over de Spaanse burgeroorlog heel vloeibaar zijn.
Als je een roman publiceert, gaan anderen die kritisch lezen, en soms nemen ze de moeite je van die fouten op de hoogte te brengen. Geweldig is dat, omdat je als schrijver pas merkt wat je boek met lezers doet als ze je dat vertellen – verkoopcijfers zeggen natuurlijk niet zo veel. En als iemand de moeite neemt allerlei feiten te checken, dan moet het boek die moeite waard zijn geweest. Een fikse lijst met fouten, omissies en nuanceringen kreeg ik van Jeroen ten Dam, van boekhandel Het Fort van Sjakoo. Ook Stasja en Pjotr lazen heel precies en attendeerden me op fouten.
Hieronder een lijst met de fouten in de roman.
- pag. 150 Het citaat in het Spaans uit het gedicht van García Lorca, waar ik ook de titel van de roman op baseer, is verkeerd. Het citaat luidt: Mariposa ahogada en el tintero. Een tintero is een inktpot. Een pintero bestaat niet in het Spaans.
- pag. 164 "Er was een verhitte discussie uitgebroken over de situatie in Baskenland, waar de anarchisten en trotskisten al snel na het uitbreken van de opstand van de chaos gebruik hadden gemaakt om..." In de plaats van Baskenland moest hier Catalonië staan. De anarchisten en trotskisten speelden geen grote rol in Baskenland. Daar was het verzet tegen de coupplegende generaals voornamelijk in handen van de Baskische burgerlijke en katholieke partij PNV (die nog steeds bestaat). De anarchisten speelden daar een kleine rol en de POUM had eigenlijk alleen substantiële aanhang in Catalonië.
- pag. 178 "mortieren over en weer zouden vliegen". Een mortier is een lanceerbuis die gebruikt wordt om, schuin op de grond staand mortiergranaten af te schieten op posities van de vijand. Er zou hier dus moeten staan: "mortiergranaten over en weer zouden vliegen".
- pag. 222 "De arbeidersorganisatie kregen wapens uitgedeeld om de opstandelingen in bedwang te houden..." Dit klopt niet. De arbeidersorganisaties hebben in de dagen na 18 juli 1936 zelf de wapens veroverd op de militairen en politietroepen. De republikeinse overheden, zowel op landelijk als op regionaal en plaatselijk niveau weigerden over het algemeen, ondanks de roep daarom, om wapens uit te delen aan de werkende klasse en haar organisaties. Ik schrijf dat beter in het gesprek tussen Pit en zijn geweerinstructrice op p. 169.
- pag. 306 "De hotelkamer was van een stuitende luxe. Uitzicht op de oceaan...". We hebben het hier over een hotel in Valencia. Valencia ligt aan de Middellandse Zee en niet aan een oceaan. In een vroegere versie had ik zo zitten te klooien met verhaallijnen dat ik schreef over de haven van Madrid. Dan valt dit nog mee, maar dom blijft het.
- pag. 223-224 staat "het huwelijk werd afgeschaft". Dat is nooit het geval geweest. Misschien dat Brouwer dit ooit gedacht heeft. Ik kan niet meer terugvinden waar ik dit vandaan heb gehaald, want ik heb het niet verzonnen.
- pag. 346 "Als ze zelfs Jezjov, dus het hoofd van de GPOe, aan het huilen krijgen...". Deze tekst speelt zich af op 6 juli 1937: Jef Last kan dit nooit gezegd hebben want Jezjov zou pas in 1938 op een zijspoor worden gezet en pas op 10-4-1939 gearresteerd en in februari 1940 tegen de muur worden gezet. Jezjov's voorganger - Genrich Jagoda - was in maart 1937 opgepakt en vermoedelijk medio maart 1938 geëxecuteerd. Ik bedoelde hier dus Jagoda, maar dat hij tijdens zijn verhoor in tranen uitbarstte, werd pas decennia later bekend. Dat anachronisme mag in een roman, vind ik. Het verhoor waaraan Brouwer in zijn droom onderworpen is, is ook pas in 1942, na zijn medewerking aan de overval op het bevolkingsregister in Amsterdam.
- pag. 377 "Jij vocht met Buenaventura Durruti, je was zijn adjudant in Santander en Teruel." Dat zegt Hemingway tegen Mathieu Corman, de boekhandelaar uit Gent. Corman is aan beide fronten geweest, maar Durruti nooit. Die heeft alleen in Catalonië en Aragón en aan het front gezeten, totdat hij zijn dood tegemoet ging in november 1936 in de Universiteitswijk in Madrid. Corman was na Durruti's dood aan de genoemde fronten in Santander (aan de Atlantische kust van Cantabrië) en Teruel (in het Zuiden van Aragón).
(illustratie: Patrick Bassant; gemaakt met Dall.E)